У Рэспубліцы Беларусь створана і функцыянуе сістэма радыяцыйнага маніторынгу, якая ўвайшла ў нацыянальную сістэму маніторынгу навакольнага асяроддзя. У яе склад уваходзіць шырокая сетка пунктаў назіранняў і акрэдытаваных лабараторый. Асноўныя аб'екты маніторынгу - атмасфернае паветра, глеба, паверхневыя і падземныя воды, з улікам спецыфікі радыеактыўнага забруджвання асобных рэгіёнаў, іх ландшафтна-геахімічных асаблівасцяў і іншых фактараў.

На рэспубліканскім узроўні кантроль радыеактыўнага забруджвання забяспечваюць Міністэрства па надзвычайных сітуацыях, Міністэрства аховы здароўя, Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя, Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі. Дзейнасць у сферы функцыянавання тэрыторый радыеактыўнага забруджвання рэгулюецца са студзеня 2023 года Дзяржатамнаглядам.

З першых дзён пасля катастрофы на ЧАЭС урад Беларусі пачаў праводзіць мерапрыемствы, накіраваныя на абарону насельніцтва, якое пражывае ў непасрэднай блізкасці да станцыі.

У Беларусі створаны дзяржаўны рэгістр асоб, якія падвергліся ўздзеянню радыяцыі ў выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый, а таксама Адзіны чарнобыльскі рэгістр Расіі і Беларусі. Асноўным напрамкам дзяржаўнай сацыяльнай палітыкі ў адносінах да грамадзян, якія пацярпелі ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, з'яўляецца аказанне дапамогі сацыяльна неабароненым катэгорыям насельніцтва, прадастаўленне льгот і кампенсацый, прадугледжаных законам Рэспублікі Беларусь "Аб сацыяльнай абароне грамадзян, якія пацярпелі ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый".

Адна з важнейшых задач - павышэнне эфектыўнасці і паляпшэнне якасці медыцынскага забеспячэння ўдзельнікаў ліквідацыі наступстваў аварыі, санаторна-курортнага лячэння і аздараўлення пацярпелага насельніцтва, асабліва дзяцей, якія пражываюць на забруджаных тэрыторыях. Асновай сістэмы медыцынскага забеспячэння з'яўляецца спецыяльная дыспансерызацыя пацярпелых ад чарнобыльскай катастрофы грамадзян, якая забяспечвае ранняе выяўленне захворванняў і своечасовае лячэнне, рэабілітацыю і правядзенне прафілактычных мерапрыемстваў. У рэспубліцы адкрыты новыя медыцынскія ўстановы, інстытуты, спецыялізаваныя клінікі і цэнтры. У 2003 годзе ў Гомелі пачаў працаваць пабудаваны пад патранажам Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнку Рэспубліканскі навукова-практычны цэнтр радыяцыйнай медыцыны і экалогіі чалавека. Адкрыццё цэнтра дазволіла істотна наблізіць медыцынскую дапамогу да рэгіёнаў, якія найбольш пацярпелі ад чарнобыльскай катастрофы.

Раённыя бальніцы пастаянна аснашчаюцца сучасным медыцынскім абсталяваннем, на базе медустаноў арганізавана ўкараненне сучасных тэхналогій дыягностыкі і лячэння пацярпелых грамадзян — тэлемедыцына, ЯМР-тамаграфія і інш. Адным з прыярытэтных аспектаў па захаванні і ўмацаванні здароўя дзяцей, якія пражываюць на забруджаных тэрыторыях устаноў, размешчаных на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання, забяспечваюцца бясплатным харчаваннем, якое прадастаўляецца па месцы навучання за кошт сродкаў, што выдзяляюцца на ліквідацыю наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Важным складнікам у захаванні здароўя з'яўляецца санаторна-курортнае лячэнне і аздараўленне. У адпаведнасці з дзейным заканадаўствам непаўналетнія дзеці, якія пражываюць на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання, дзеці, якія пражываюць на чыстай тэрыторыі і наведваюць школы, размешчаныя на забруджанай тэрыторыі, маюць права на бясплатнае санаторна-курортнае лячэнне або аздараўленне. Асаблівую ўвагу дзяржава ўдзяляе паляпшэнню матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння дзіцячых рэабілітацыйна-аздараўленчых цэнтраў, якіх у краіне 12. Дзякуючы маштабнай дзяржаўнай праграме санаторна-курортнае лячэнне і аздараўленне штогод атрымліваюць амаль 97 тыс. грамадзян з пацярпелых раёнаў, у тым ліку 87 тыс. дзяцей.

Урон, нанесены рэспубліцы чарнобыльскай катастрофай у разліку на 30-гадовы перыяд яе пераадолення, ацэньваецца ў 235 млрд. рублёў. долараў ЗША, што роўна 32 бюджэтам рэспублікі 1985 года. Сюды ўключаны страты, звязаныя з пагаршэннем здароўя насельніцтва; уронам, нанесеным прамысловасці і сацыяльнай сферы, сельскай гаспадарцы, будаўнічаму комплексу, транспарту і сувязі, жыллёва-камунальнай гаспадарцы; забруджваннем мінеральна-сыравінных, зямельных, водных, лясных і іншых рэсурсаў; а таксама дадатковыя выдаткі, звязаныя з ажыццяўленнем мераў па ліквідацыі і мінімізацыі наступстваў катастрофы і забеспячэннем бяспечных умоў жыццядзейнасці насельніцтва.

Рэалізацыя мэтанакіраванай дзяржаўнай палітыкі ў сферы ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС дазволіла вырашыць шэраг найважнейшых задач. Дзяржава прыняла значныя меры па вырашэнню радыяцыйна-экалагічных, медыцынскіх, сацыяльна-эканамічных і іншых праблем, звязаных з катастрофай на Чарнобыльскай АЭС. Асноўны інструмент для рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў сферы пераадолення наступстваў чарнобыльскай катастрофы - дзяржаўныя праграмы. З 1990 года рэалізавана пяць дзяржаўных праграм па пераадоленні наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Цяпер рэалізуецца шостая - на 2021-2025 гады. Асноўныя мэты праграм - сацыяльная абарона пацярпелага насельніцтва, забеспячэнне патрабаванняў радыяцыйнай бяспекі, паскоранае сацыяльна-эканамічнае развіццё і адраджэнне забруджаных радыёнуклідамі тэрыторый.

За пасляаварыйны перыяд плошча забруджанай тэрыторыі рэспублікі па цэзію-137 зменшылася амаль у два разы - з 23 працэнтаў да 12,3 працэнта.

Паступова зніжаецца доза знешняга апрамянення насельніцтва ў сувязі з распадам цэзію-137, радыяцыйнае становішча паляпшаецца. Аднак яна працягвае заставацца напружанай на тэрыторыі Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалагічнага запаведніка. На яго долю з усіх радыёнуклідаў, што выпалі ў Беларусі, прыпала больш за 30% цэзію-137, 73% — стронцыю-90 і 97% — ізатопаў плутонію.

Нараўне з дзяржаўнымі праграмамі ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС на працягу 39 гадоў у Беларусі рэалізоўваўся шэраг міжнародных праектаў. Вялікі ўклад у рэабілітацыю тэрыторый унесла выкананне праграм сумеснай дзейнасці па пераадоленні наступстваў чарнобыльскай катастрофы ў рамках Саюзнай дзяржавы.

Праграмы дазволілі ажыццявіць значныя капітальныя ўкладанні ў будаўніцтва і аснашчэнне медыцынскіх аб'ектаў. Былі рэалізаваны пілотныя праекты адраснай рэабілітацыі гаспадарак на забруджаных радыенуклідамі тэрыторыях. У рамках гэтых праграм ішло станаўленне, развіццё і практычная адпрацоўка новых падыходаў вядзення інфармацыйнай работы па чарнобыльскай тэматыцы, створаны расійска-беларускі інфармацыйны цэнтр (РБІЦ) з аддзяленнямі ў Маскве і Мінску.

За 39-гадовы перыяд Беларусь прайшла шлях ад краіны-рэцыпіента гуманітарнай дапамогі да паўнапраўнага партнёра і краіны-эксперта, якая мае вопыт пераадолення наступстваў маштабнай тэхнагеннай катастрофы. Сёння Беларусь мае ўнікальны навукова-практычны вопыт у медыцыне і экалогіі, гатоўнасці да надзвычайных сітуацый, вытворчасці чыстых прадуктаў, рэкультывацыі зямель, лясоў і вяртанні іх у абарот.

Праведзеная ацэнка ўрону не з'яўляецца канчатковай, паколькі прычынна-выніковыя сувязі, якія адлюстроўваюць уздзеянне радыеактыўнага забруджвання тэрыторыі на розныя бакі жыццядзейнасці, дастаткова складаныя. Навука пакуль не мае поўнай і канчатковай інфармацыі аб медыка-біялагічных, сацыяльных і экалагічных наступствах чарнобыльскай катастрофы.

8 снежня 2016 года ў штаб-кватэры ААН у Нью-Йорку на пленарным пасяджэнні Генеральная Асамблея ААН прыняла кансенсусам ініцыяваную і падрыхтаваную дэлегацыяй Беларусі рэзалюцыю 71/125 "Доўгатэрміновыя наступствы чарнобыльскай катастрофы". Разам з Беларуссю суаўтарамі гэтага дакумента Генеральнай Асамблеі ААН па чарнобыльскай праблематыцы сталі 60 дзяржаў свету. Важным сімвалічным элементам рэзалюцыі з'яўляецца абвяшчэнне 26 красавіка Міжнародным днём памяці аб чарнобыльскай катастрофе.

Міжнародны дзень памяці аб чарнобыльскай катастрофе закліканы служыць напамінам аб небяспецы ядзерных аварый і неабходнасці ўмацавання міжнароднага супрацоўніцтва ў галіне змякчэння доўгатэрміновых наступстваў чарнобыльскай аварыі.